Girðingarlög (sanngirniskrafa, hæfi úrskurðaraðila)
151. löggjafarþing 2020–2021.
Þingskjal 146 — 145. mál.
Frumvarp til laga um breytingu á girðingarlögum, nr. 135/2001, með síðari breytingum (sanngirniskrafa, hæfi úrskurðaraðila).
Flm.: Bergþór Ólason, Anna Kolbrún Árnadóttir, Birgir Þórarinsson,
Gunnar Bragi Sveinsson, Karl Gauti Hjaltason, Ólafur Ísleifsson,
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, Sigurður Páll Jónsson, Þorsteinn Sæmundsson.
1. gr.
Við 5. gr. laganna bætist ný málsgrein, svohljóðandi:
Kröfu skv. 1. mgr. skal aðeins taka til greina að því marki sem hún verður ekki talin ósanngjörn. Við mat á því skal einkum líta til stöðu aðila, möguleika þeirra á að verða við kröfunni og atvika að baki kröfunni.
2. gr.
Eftirfarandi breytingar verða á 7. gr. laganna:
a. Á eftir 1. málsl. 1. mgr. kemur nýr málsliður, svohljóðandi: Fagaðili sem tilnefndur er af sýslumanni skal vera lögráða og uppfylla skilyrði 2. mgr. 29. gr. laga um dómstóla, nr. 50/2016.
b. Við bætist ný málsgrein, svohljóðandi:
Nú vill aðili ekki una niðurstöðu úrskurðaraðila og getur hann skotið henni til dómstóla enda höfði hann dómsmál innan sex mánaða frá því að honum varð niðurstaðan kunn. Slíkt mál skal höfða fyrir dómi í þinghá þar sem girðingin liggur eða samkvæmt reglum V. kafla laga um meðferð einkamála, nr. 91/1991.
3. gr.
Lög þessi öðlast þegar gildi.
Greinargerð.
Frumvarp sama efnis var áður flutt á 149. og 150. löggjafarþingi (231. mál).
Í 5. gr. girðingarlaga, nr. 135/2001, kemur fram sú meginregla að vilji umráðamaður lands girða það eigi hann rétt á að krefjast þess að þeir sem land eiga að fyrirhuguðu girðingarstæði greiði girðingarkostnaðinn að jöfnu að teknu tilliti til lengdar girðingar fyrir landi hvers og eins. Er sú regla eðlileg og er ekki gert ráð fyrir að horfið verði frá þeirri skipan sem meginreglu. Eigi að síður þykir rétt að slá þann varnagla að reglunni verði ekki beitt ef sú niðurstaða yrði auðsjáanlega talin ósanngjörn gagnvart þeim sem kröfunni er beint að.
Við mat á því yrði einkum horft til stöðu aðila, ekki síst fjárhagslegrar stöðu. Sé áberandi munur á henni milli aðila þannig að umtalsvert halli á þann sem kröfunni er beint að, og ætla mætti að þátttaka í greiðslu kostnaðarins yrði honum umtalsvert þyngri í skauti, stæðu líkur almennt til þess að ósanngjarnt yrði talið að verða við kröfunni að hluta eða öllu leyti. Í frumvarpinu er gert ráð fyrir að undantekningarregla 2. mgr. 5. gr. hljóði þannig að krafa skuli aðeins tekin til greina að því marki að hún verði ekki talin ósanngjörn. Getur þannig ýmist komið til þess að greiðsluþátttaka þess sem kröfu um samgirðingu er beint að verði felld niður með öllu eða hún lækkuð þannig að hún teljist ekki lengur ósanngjörn.
Við mat á sanngirni kröfu skal einnig líta til atvika að baki henni enda kann að koma upp að einhver slík atvik geri að verkum að ósanngjarnt yrði talið að verða við henni. Mætti þar sem dæmi nefna atvik af því tagi að líkur yrðu taldar á að krafan væri einkum sett fram til að ná fram óskyldu markmiði, svo sem um kaup jarðarinnar.
Ekki er gert ráð fyrir að við mat á því hvort krafa um samgirðingu teljist ósanngjörn verði sérstaklega horft til mismunandi gagns girðingarinnar fyrir aðila. Verði girðingin hins vegar talin þarflítil báðum eða öllum aðilum í ljósi eðlilegra nota jarðanna aukast líkur á því að krafa um samgirðingu yrði talin sett fram til að ná fram óskyldu markmiði og þar með ósanngjörn vegna atvika að baki henni.
Lagaákvæði sem kveða á um ósanngirni eru í eðli sínu matskennd en fyrir þeim eru nokkur fordæmi í lögum. Þar sem um er að ræða ákvæði sem kveður á um undantekningu frá meginreglu er eðlilegt að ákvæðið verði túlkað þröngt líkt og dómafordæmi um álík ákvæði annarra laga gefa til kynna.
Samkvæmt gildandi lögum skulu úrskurðaraðilar skv. 7. gr. m.a. úrskurða um kostnaðarskiptingu vegna girðingar. Ekki er gert ráð fyrir að breyting verði á því en meðal þeirra álitaefna sem komið geta til kasta úrskurðaraðila samkvæmt ákvæðinu verða sjónarmið um sanngirni krafna um kostnaðarskiptingu samgirðinga. Þau atriði sem gert er ráð fyrir að framvegis geti komið til skoðunar við kostnaðarskiptingu eru þess eðlis að rétt þykir að a.m.k. einn fagaðila sé löglærður. Í því skyni er með 2. gr. frumvarpsins lagt til að sá fagaðili sem tilnefndur er af sýslumanni skv. 1. málsl. 1. mgr. 7. gr. skuli uppfylla skilyrði þess að vera skipaður héraðsdómari samkvæmt ákvæðum dómstólalaga.
Loks er í frumvarpinu kveðið á um sex mánaða málshöfðunarfrest vilji aðili ekki una niðurstöðu úrskurðaraðila, hvort sem er að hluta eða öllu leyti. Gert er ráð fyrir að slíkt dómsmál megi höfða fyrir dómi í þinghá þar sem hin umdeilda girðing er. Liggi girðingin um fleiri en eina þinghá ráði málshöfðandi í hverri þeirra hann sæki málið. Jafnframt verði heimilt að höfða slíkt mál samkvæmt reglum V. kafla laga um meðferð einkamála, nr. 91/1991.
Tekið af: https://www.althingi.is/altext/151/s/0146.html