Jarðarlög - Frumvarp til laga um breytingu á jarðalögum, forkaupsréttur sveitarfélaga

23.02.2021
Jarðarlög - Frumvarp til laga um breytingu á jarðalögum, forkaupsréttur sveitarfélaga

Birgir Þórarinsson, þingmaður Miðflokksins, mælti í dag fyrir frumvarpi sínu um breytingu á jarðalögum, forkaupsréttur sveitarfélaga.

Frumvarp þetta var áður lagt fram á 150. löggjafarþingi (29. mál).

Með frumvarpinu er lagt til að forkaupsréttur sveitarfélaga í jarðalögum verði endurvakinn til að bregðast við þeim breytingum sem orðið hafa á eignarhaldi og nýtingu jarða á undanförnum árum. Markmiðið er að tryggja að sveitarfélögin hafi vitneskju um fyrirhugaða sölu jarða innan marka sveitarfélags enda má telja að slíkt sé hagur beggja aðila, þ.e. kaupanda jarðar og sveitarfélags, hafi kaupandi t.d. áform um nýtingu sem reynist í andstöðu við hugmyndir og áætlanir sveitarfélags um uppbyggingu á svæðinu.

Frá því að ákvæði laga um forkaupsrétt sveitarfélaga var afnumið árið 2004 með setningu nýrra jarðalaga, nr. 81/2004, hefur þróunin verið með þeim hætti að fjársterkir aðilar, oft erlendir, hafa keypt fjölda jarða með tilheyrandi hlunnindum. Slík kaup hafa í mörgum tilfellum farið fram í gegnum erlend félög og er þá endanlegt eignarhald óljóst sem og fyrirhuguð nýting jarðarinnar. Óánægju hefur gætt með þessa þróun og kallað hefur verið eftir viðbrögðum stjórnvalda hvað þetta varðar.

 
Með virkjun forkaupsréttar sveitarfélaga gefst sveitarfélögum kostur á að kynna sér fyrirhugaða nýtingu kaupanda viðkomandi jarðar og hvernig hún samræmist aðalskipulagi sveitarfélagsins þar sem framtíðarstefna sveitarfélagsins kemur fram. Samkvæmt skipulagslögum er aðalskipulag skipulagsáætlun fyrir tiltekið sveitarfélag þar sem fram kemur stefna sveitarstjórnar um landnotkun, byggðaþróun, byggðamynstur, samgöngu- og þjónustukerfi og umhverfismál í sveitarfélaginu. Verði frumvarpið að lögum getur sveitarfélag gengið inn í kaupin komi í ljós að fyrirhuguð nýting samræmist ekki aðalskipulagi þess. Auk þess er lagt til að forkaupsréttur virkist ef sveitarfélagi er þörf á að fá umráð yfir fasteignum til nota fyrir opinbera starfsemi þess eða til sameiginlegra nota fyrir íbúa þess.
 
Með frumvarpinu leggja flutningsmenn til að sveitarfélögum verði með forkaupsrétti tryggður aðgangur að upplýsingum um fyrirhugaða ráðstöfun jarða og þar með tækifæri til að bregðast við með hagsmuni sveitarfélaganna að leiðarljósi.
 
Frumvarpið gengur nú til 2. umræðu og til umhverfis- og samgöngunefndar Alþingis og má lesa frumvarpið í heild sinni hér.